Воскресенье, 23 февраля 2020 04:01

Сэбэр буриад ген



Буриадай эртэнэй түүхэдэ олон басагадынь хатан боложо харида үгтэhэн, өөhэдөө хэнэйшье богоол байжа үзөөгүй, изагууртан гаралтай зон байhан гэжэ нэгэ эрдэмтэнэй элитхэхые шагнаа hэм. Хатан болохо ёhотой гэжэ басагадые ехэ гуримтай, эрдим номтой, ура шадабари ехэтэй болгожо үдхэдэг байгаа. Иимэ эжын түрэhэн, үдхэhэн үри бэе гээшэ hургаал hайтай, уюун бэлигээ эртэ хүгжүүлhэн бэрхэ зон боложо үдэдэг байгаа ха. Амидаража байhан нютаг орониинь бүтүү ой модотой, ан гүрөөл ехэтэй, ходо hонор hэрэмжэтэй байхые шаардажа байдаг болоходоо хүн зоноо тиимэ болгодог гээшэ ха. Энэ нютагта амидарахын тулада эрэ эмэгүй харбадаг намнадаг, хутага, hүхэ барихадаа hурамгай, нюдэн хурса, шэхэн hонор, хүдэлгөөн шалмаг, уюун хурса болдог. Иимэ хүн амиды үлэжэ, үри удамаа үлөөдэг болоходоо гендэнь хадгалагдадаг.

Дэлхэйн олон үндэhэнтэнэй уураг тархийн жэн-массыe 1950 –аад ондо Зүблэлтын эрдэмтэд шудалжа байра эзэлүүлhэн жагсаалта Эрүүл мэнд сэтхүүлэй 1976 оной № 6-гай арын хабтаhанай зосоо талада байдаг. Жагсаалтада Украйн 1-дэ, Буряад 2-то, Монгол 37-до ороhон байдаг. Энэ үедэ тэндэ hургуули дүүргэhэн, ерээд дарга болоhон зоной олонхинь буряад hамга абаhан байдаг. Уюунай ген ехэнхидээ эжыгээ hажаадаг болоходонь удамаа hайжаруулахын тулада тэдэ буряад басагадые бэе бэедээ захижа байгаад оложо hуудаг байгаа. Энэнь туhаа олоо.

Хамагай hүүлдэ hаяшаг АНУ-ай эрдэмтэд дэлхэйн бүхы үндэhэтэн яhатанай мэдэрэлэй эсые тооложо шалгаруулаа. Буряад 1-дэ ороо.

Эдээнhээ харахада буряад ген гээшэ уюунай ехэ үндэр шадабаритай юм байна. Энэ hайхан геные шуhа ойртуулангүй зүбөөр хадагалжа ябахань мүнөөнэй бүхы буряад зоной эсэгэ үбэгэдэйнгөө урда хүлеөhэн ехэ томо харюусалга болоно. Иимэ ушарhаа шуhа ойртуулангүй, эрлиизэжүүлэнгүй буряад генээ сэбэр аригунаар абажа ябая. Монгол орондомнай Дорнод аймагай Эреэнсаба, Дашабалбар, Баяндун, Баян-Уула, Сагаан-Обоо, Хэнтэйн аймагай Дадал, Биндэр, Баташирээтэ, Түб аймагай Мүнгэнморьто, Сэлэнгэ аймагай Хүдэр, Ерөө, Түнхэл, Шаамар, Зэлтэр, Түшиг, Булган аймагай Тэшиг, Хөвсгөл аймагай Ханха, Цагаан-Үүр, Эрдэнэбулган бэлэй гү, Чандмань-Үндэр бэлэй гү нэгэнь hомодто Эрдэнэт, Дархан, Улаанбаатар, Чойбалсан, Өндөрхаан, Сүхбаатар зэрэг хотонуудта буряадууд арай олноороо hууришан амидардаг гээшэ ха. Шуhа холдуулая гээhаа Монголдомнай иимэ холо нютагай буряадууд байна. Баhа Ородой, Хятадай нютагта байгаа буряадууд байна. Генээ сэбэрээрынь хадагалха боломжо ехэ байна. Уюунай ген ехэнхидээ эжыгээ дахажа удамшадаг ушарhаа халха зон буряад hамга абадагые hанажа ябая.

Авторизуйтесь, чтобы комментировать