Эсэгэ Ороноо хамгаалгайн дайн дүүрээр 75 жэл үнгэрбэ. Энэ дайн мани эхэ орни бүхы арад зони хуби заяан соогуур гараан, хүн бүхэни, айл бүхэни, нютаг бүхэни хара даляараа дайража гараан.

Мани нютагай эгээ хүгшэн эхэнэр Николаева Дулмажаб Мыжитовнагай хуби заяан тухай хөөрэхэмни.Энэ хүгшэн юрэйн лэ эхэнэр, үндэр нэрэ зэргэтэйш бэшэ, үндэр шагналтайш бэшэ хүгшэн, дайни ара талайн ажалшан.

Дулмажабай баабайн Ольхооной байгаан, бага байхадаа онгосоор Байгал далай һэтэлжэ, Баргажа ерээд, нэгэ мангадта зарсаар хүдэлжайтран, Дэрээни түрүүшиин коммунист Мэжэдэй Дондоб үргэжэ абаан түүхэтэй. Нипраани Эшгээдэй гэжэ басга Һорюураан һамга абаад, дүрбэн басагатай болаан.

Дулмажаб 1922 оной нажар Турхигтада гараан. Бага наһаниинь Ольтирогто үнгэрөө Ошор добуунда неэгдаан һургуульда Ольтирогаанаа Баргажан дээгүүр гаража, үдэр бүри ерэдэг байгаан. Арбан хоёртой байхадань, эхэнь дүрбэдьхэ басагаа гаргаад, наһа бараа. Үншэраан дүүнүүдээ баабайтьтяа ехэ болголсохоёо Дулмажаб һургуулияа хаяха баатай болаан байна. Бага дүүн һая мүльхэжэбхадаа тогоотой халуун уһаар зулмажа гээгдаан.Уран гартай баабайн басгадаа тэжээхын түлөө шарга, тэргэ, боошхо, шэрээ юумэ дархалжа, Ворошилов колхозой ородуудта ошшо, талха, хортоошхоор андалдадаг байгаа.

Тиигаар байтар дайн эхилжэ, хоришье хүрөөгэй басган Хүнтэйн таряанай бригадада хүдэлдэг болоо. Үхэрөөр газараа хахалха, борниихо, бодоолго боохо, талха хадха.Үбэлдөө Түрхэ ошшо, леспромхоздо модоо бэлдэхэ. Бүхэли үдэрөө хүдлөөд, лушани гэрэл доро барууни дайнда ошаан сэрэгшэдтэ хонни ноһоор дулаан бээлэй, оймһо нэхэхэ. Хүдииш эсээш хадаа ёохороо хатарха, үльгэр онтхоо хэлсхэ, таабаряа таалсха.

1943 ондо хүндэ үбшнаан баабайн наһа бараа. Хоёр эгшнүүд –Дулмажаб Дулгар хоёр Хүнтэйдэ хүдэлжайгаа. Арбан табан наһатай Һамдай дүү басганиинь гансаараа баабайяа хүдөөлүүлаан. Тиигааршгэ гурбан эгшнүүд колхоз совхозой ажал хэар, полевоёор, һүүлдэнь бүхэли наһан соогоо хонишоноор хүдэлөө.

Дулмажаб ханилжа ябаан, айлшье боложо үрдеөгэй нүхэрөө дайнда үдэшаан. Тэрэнь дайнһаа бусаха хубигөй байгаа. Өөрэйн багшуулгөйштаа бэе муутай дүү басаганаа багашуулын өөрьёо багшуулдляар үргэлсаан. Табияа һабардха болаан хойноо Чимит Ширеторович Сыжиповтэй айл боложо, 22 жэл соо хамта ажаһуугаа. Тиихэдээл отол хонидто хүдэлөө.

Һайнаар хүдэлаанаатлөө Москва ВДНХда путёвкоор шагнагдаан. Габьяата ажалайнгаатлөө “Германиие илаһанай түлөө”болон юбилейнэ медальнуудаар шагнагдаан.

Мүнөө 99 наһаяа гэшхээд ябаан Дулмажаб Мыжитовна Сергей зээ хүбүүндээ гурбан зөөлэниие эдлэжэ һуудаг. Дулмажаб Мыжитовнадли юрын эхэнэрнүүдэй бэеэ хаян үдэр бүри хэан хүдмэри Агууехэ Илалтада ехэ нүлөө үзүүлаан. Фронтаан хүдииш холо хада бүхы хүсэ шадалаа, залуу наһаяа хайрлангөйгээр, эхэнэрнүүд, үхибүүд Илалтын үдэрые ойро болгохынтлөө оролдаан.

Биде мүнөө ара талын ажалшадта доро дохин баяраа мэдүүлнэбди.

Баргузинская долина (Баргажанай гол)